Tłumaczenie autoreferatu habilitacyjnego i profesorskiego na angielski – praktyczne wskazówki

Pracownicy naukowi pragnący uzyskać tytuł doktora habilitowanego (habilitanci) lub profesora belwederskiego zobowiązani są dostarczyć podpisany przez siebie obszerny dokument w języku polskim wraz z jego tłumaczeniem na język angielski, będący potwierdzeniem i podsumowaniem ich dotychczasowych osiągnięć naukowych. W tym celu nierzadko zdarza im się zlecać nam tłumaczenia naukowe autoreferatów (referatów własnego autorstwa). Wśród tekstów dominują tłumaczenia medyczne, zlecane nam przez doktorów i doktorów habilitowanych nauk medycznych, niemniej jednak posiadamy doświadczenie w zakresie szerokiego spektrum dziedzin nauki i sztuki. W związku z tym, że sami wiemy, ile czasu potrzeba, by rzetelnie przygotować dobry tekst, zawsze staramy się pomóc naszym klientom w dotrzymaniu ważnych terminów. Jako że dość często terminy te są napięte, taka sprawa jest nie cierpiąca zwłoki. Wówczas działamy wręcz „od ręki”, wykonując usługę pilnego lub ekspresowego tłumaczenia nawet podczas weekendu lub świąt. W żargonie lekarskim takie naglące zlecenie to tłumaczenie na cito.

Typowy autoreferat z zakresu nauk ścisłych (medycyna, chemia – przykład autoreferatu, farmacja, biologia molekularna, entomologia, fizyka kwantowa, matematyka itd.) składa się z kilku części, zwykle obejmujących następujące informacje: imię i nazwisko aplikanta, posiadane dyplomy i stopnie naukowe, historia zatrudnienia w instytucjach naukowo-dydaktycznych – afiliacje (np. uniwersytety, politechniki, Polska Akademia Nauk), wskazanie osiągnięcia naukowego (zwykle jest to monografia, czyli obszerna praca na wybrany, wąski temat), omówienie wyników i metodyki badań własnych w zakresie głównego osiągnięcia naukowego oraz innych osiągnięć naukowych, omówienie celu naukowego pracy oraz możliwych zastosowań praktycznych osiągnięcia, szczegółowe zestawienie dorobku naukowego wraz z podaniem rangi poszczególnych pozycji literatury – wartości współczynnika wpływu IF, punktów MNiSW (publikacje: artykuły naukowe i popularnonaukowe, monografie, książki, skrypty akademickie, cytacje przez innych autorów w czasopismach o wysokiej wadze – Web of Science), nagrody i wyróżnienia za działalność naukową, wygłoszone referaty na sympozjach naukowych, udział w krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych, praca dydaktyczna ze studentami, doktorantami bądź – na kierunkach medycznych – rezydentami, tj. lekarzami w trakcie specjalizacji (liczba wychowanków i prac promotorskich – licencjackich, magisterskich, doktorskich), członkostwo w krajowych organizacjach i towarzystwach naukowych, udział w zespołach eksperckich i konkursowych, specjalistyczne kursy dokształcające, staże zagraniczne itp.

Z kolei autoreferat z dziedziny nauk humanistycznych (muzyka, filozofia, filmoznawstwo, sztuki plastyczne etc.) zwykle nie jest ściśle strukturyzowany, przybierając formę dość dowolną, mniej schematyczną, a bardziej artystyczną.

Profesjonalne przetłumaczenie autoreferatu wymaga od tłumacza znajomości specjalistycznej terminologii branżowej. Trudność może sprawić przekład polskich stopni naukowych oraz szczebli organizacyjnych jednostek naukowo-badawczych, gdyż tutaj leksyka słownikowa jest niespójna. W przypadku nazw własnych, np. nazw uczelni wyższych oraz innych instytucji naukowo-badawczych należy zajrzeć na oficjalną stronę www i użyć oficjalnej nazwy z angielskiej wersji witryny www, nawet jeśli uważamy, że inne brzmienie byłoby lepsze i bardziej precyzyjne. Spójnie należy pisać nazwy szkół lub instytucji i ich podjednostek organizacyjnych z wielkich liter. W poniższej tabeli przedstawię moją propozycję tłumaczenia kłopotliwych popularnych terminów występujących w autoreferacie. Zwięźle przedyskutuję również typowe błędy w tłumaczeniu. Warto konsultować tłumaczenia bardzo specjalistycznych słów-kluczy z klientami, jeśli mamy wątpliwości, gdyż naukowcy są świetnie oczytani w anglojęzycznej literaturze branżowej w zakresie wąskiej działki swych zainteresowań badawczych. Po kliknięciu w link można znaleźć przykłady kompletnych autoreferatów w wersji polskiej oraz ich tłumaczeń na angielski, przedłożonych przez naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.